Τις τελευταίες μέρες παίζεται η ταινία του Mel Gibson “The Passion.” Είναι γνωστό ότι η ταινία έχει διχάσει πολλούς εκτός και εντός των εκκλησιών και για διάφορους λόγους. Στον τύπο ακούγονται σχόλια για πιθανό αντισημιτισμό ή για απαράδεκτη βιαιότητα, ενώ σε Ευαγγελικούς χώρους ο γενικός ενθουσιασμός μετριάζεται από  διαμαρτυρίες περί κερδοσκοπίας, Καθολικισμού ή ειδωλολατρίας. Σ’ αυτό το άρθρο θέλω να εκφράσω μια δική μου εκτίμηση.

1. Έγινε η ταινία μόνο για το κέρδος; Ασφαλώς κανείς μας δεν μπορεί να γνωρίζει τα κίνητρα του Mel Gibson  στη δημιουργία μιας τέτοιας ταινίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει εμπορικό κέρδος από την υπόθεση. Γνωρίζουμε ότι δηλώνει πιστός Καθολικός χριστιανός. Τα κίνητρα και οι προθέσεις τα δικά του και όλων μας ανήκουν στην κρίση του Θεού. Το βέβαιο όμως είναι ότι η Icon (η εταιρεία του Gibson) στην Αγγλία, δεν επέτρεψε να σταλεί η ταινία στην Odeon μέχρι να εγκριθεί θεολογικά το κείμενο και να αποδοθούν όλα τα εδάφια με πιστότητα. Αυτό δείχνει ότι κάπου μέσα σε όλη αυτήν την ιστορία υπάρχουν κάποιοι για τους οποίους το μήνυμα δεν είναι αδιάφορο. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι τα μεγάλα κέρδη που προκύπτουν από την ταινία δημιουργούν τον σαφή κίνδυνο κάποιοι άλλοι παράγοντες του Χόλλυγουντ να ανακαλύψουν μια νέα αγορά στην οποία θα θελήσουν να πλασάρουν νερωμένο χριστιανισμό. Ο «Σίμων ο Μάγος» πάντα καραδοκεί και οι πιστοί πρέπει να έχουν τα μάτια να τον διακρίνουν.

2. Είναι η ταινία ρατσιστική; Αποδίδει το θάνατο του Χριστού στους εβραίους; Η αλήθεια είναι ότι οι Ρωμαίοι είναι αυτοί που δέρνουν αλύπητα. Απ’ ό,τι μπορεί κανείς να δει, η ευθύνη μοιράζεται σε όλους. Η ανησυχία των εβραίων είναι κατανοητή εξαιτίας του Ολοκαυτώ­μα­τος. Με το εύκολο σύνθημα «οι εβραίοι σκότωσαν το Χριστό» δικαιολογήθηκαν στο παρελθόν (και μπορούν να δικαιολογηθούν στο μέλλον) απίστευτα εγκλήματα. Όμως, πόσες ταινίες έχουν παραχθεί από το Χόλλυγουντ με αντι-ναζιστικό περιεχόμενο; Η «Λίστα του Schindler», για παράδειγμα,  δείχνει κάτι παράλληλο: πολλούς Γερμανούς Ναζί που κάνουν εγκλήματα και ένα Γερμανό (τον Schindler) που ξεχωρίζει. Κανείς δε θεωρεί ότι με αυτήν ή άλλες τέτοιες ταινίες προωθείται η καταδίκη σύσσωμου του γερμανικού λαού σε όλη του τη μετέπειτα ιστορία, ή ότι σήμερα δικαιολογείται το μίσος ενάντια στο γερμανικό λαό.

Η παρεξήγηση αυτή δείχνει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν. Αν έχει φυτέ­ψει κάποιος στο μυαλό μας την ιδέα ότι η ταινία είναι ενάντια στον εβραϊκό λαό, μπορούμε να βρούμε στοιχεία που το αποδεικνύουν. Όμως το ίδιο μπορούμε να κάνουμε (και πολλοί έχουν κάνει) με τα Ευαγγέλια. Επειδή κάποιοι διαβάζουν τα Ευαγγέλια με αρρωστημένα μυαλά, αυτό δε σημαίνει ότι τα Ευαγγέλια διδάσκουν το μίσος προς τους Εβραίους. Η ταινία ακολουθεί με μεγάλη πιστότητα τα κείμενα της Καινής Διαθήκης.[1] Όπως τα Ευαγγέλια, έτσι και η ταινία, τονίζει ότι ο Χριστός επέλεξε αυτό το πάθος, ότι τραυμα­τί­στη­κε για τις παραβάσεις όλων μας και ότι το προϊόν του πάθους Του είναι το «αγαπάτε αλλή­λους». Όλ’ αυτά είναι σαφή στην ταινία για όποιον έχει μάτια να τα δει.

3. Είναι η ταινία σαδιστική; Αυτό συμπέραναν ορισμένοι αρθρογράφοι. Ότι ο βασικός σκοπός ήταν καθαρά μέσα στις σκοπιμότητες του Χόλλυγουντ να γεμίζει τις ταινίες με αίμα. Σε ορισμένα σημεία αναρωτιέται κανείς αν ο σκηνοθέτης το έχει παρακάνει. Αλλά πώς μπορεί κάτι τέτοιο να εκτιμηθεί με βεβαιότητα;  Ποιος θα πει ότι έπρεπε να υπάρξουν πέντε-δέκα βουρδουλιές περισσότερες ή λιγότερες; Αν υπάρχουν υπερβολές, δε θα ‘πρεπε να καταδικάσουν αυτές ολόκληρη την ταινία. Έχω την υποψία ότι πολλοί άνθρωποι λειτουργούν με βάση έναν ασυνείδητο «δοκητισμό», την αντίληψη δηλαδή ότι ο Χριστός δεν υπέφερε πραγματικά, απλά φαινόταν να υποφέρει. Ο Gibson ο ίδιος δήλωσε ότι ήθελε να δείξει το μέγεθος της θυσίας του Χριστού, να κάνει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι ο πόνος της θυσίας Του ήταν πραγματικός. Φοβούμαι πως πολλοί είναι τόσο συνηθισμένοι στο γλυκό πρόσωπο του Χριστού που νομίζουν ότι ακόμα και στο σταυρό όλα ήταν ρόδινα και όμορφα. Ωστόσο, όπως γράφει ο κορυφαίος γερμανός θεολόγος Martin Hengel σε ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά βιβλία σχετικά με τη σταύρωση, «η σταύρωση ήταν τιμωρία στην οποία το καπρίτσιο και ο σαδισμός των εκτελεστών ήταν ανεξέλεγκτα».[2] Ο «υπέρμετρος ρεαλισμός» της ταινίας επιχειρεί να καταρρίψει αυτόν το μύθο του «ωραίου» Χριστού. Να μας φέρει αντιμέτωπους με την ωμή πραγματικότητα του πάθους Του. Όσο για το πολύ αίμα που χάνει ο Χριστός, ας μη μας διαφύγει το συμβολικό και λυτρωτικό του νόημα: πρέπει να γίνει κατανοητό μέσα από το χωρίο του Ησαΐα που τίθεται στην αρχή της ταινίας ως ερμηνευτικό κλειδί: «διὰ τῶν πληγῶν αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν» (Ησ 53:7). Ναι, το αιμόφυρτο πρόσωπο του Ιησού είναι απο­κρου­στικό, αλλά πώς αλλιώς να δείξεις ότι «δὲν εἶχεν ὡραιότητα ὥστε νὰ ἐπιθυμῶμεν αὐ­τόν» και ότι ήταν «ὡς ἄνθρωπος ἀπὸ τοῦ ὁποίου ἀποστρέφει τις τὸ πρόσωπον»; (Ησ 53:2-3).

Γράφουν μερικοί ότι το «αίμα» του Χριστού στην ταινία είναι υπερβολικό. Εδώ πάλι, έχει ενδιαφέρον το σχόλιο του Hengel: «Στη ρωμαϊκή εποχή, όχι μόνο ήταν κανόνας να δένεται το θύμα από τα χέρια και τα πόδια, αλλά ότι και το μαστίγωμα, το οποίο αποτελούσε μέρος της τιμωρίας, θα έκανε το αίμα να ρέει σε ποτάμια . . . Προφανώς η απώλεια αίματος κατέστησε τον Ιησού ανίκανο να κουβαλήσει το σταυρό του στον τόπο της εκτέλεσης. Αυτή άλλωστε είναι η καλύτερη εξήγηση του σχετικά γρήγορου θανάτου του».[3] Αλλού γράφει: «η σταύρωση ικανοποιούσε την πρωτόγονη επιθυμία για εκδίκηση και τη σαδιστική σκληρότητα των ηγετών αλλά και των μαζών. Συνήθως συνδεόταν με άλλες μορφές βασανιστηρίων, κυρίως το φραγγέλιο. Με σχετικά μικρό κόστος και με μεγάλο δημόσιο αντίκτυπο, ο εγκληματίας μπορούσε να βασανιστεί μέχρι θανάτου με τρόπο απερίγραπτο».[4]

Ο αρχιεπίσκοπος σχολίασε ότι τα τέσσερα Ευαγγέλια είναι πιο συγκρατημένα στις πε­ρι­γρα­φές του θείου πάθους.[5] Έχει δίκιο, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι την εποχή εκείνη όλοι γνώριζαν τι σήμαινε σταυρός. Σε ευγενείς κύκλους ήταν αδιανόητο να αναφερθεί καν η λέξη «σταυρός» διότι θεωρούνταν κάτι απίστευτα ατιμωτικό.[6] Τα Ευαγγέλια δε χρειάζεται να περιγράψουν αυτό που όλοι γνώριζαν τότε. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό που όλοι γνώριζαν τότε είναι κάτι που σχεδόν όλοι έχουν ξεχάσει σήμερα. Ίσως ήταν αναγκαία η υπενθύμιση. Αυτή πάντως ήταν η εκτίμηση του Hengel:

Η οποιαδήποτε γνήσια θεολογία θα πρέπει να μετρηθεί απέναντι στη δοκιμασία αυτού του σκανδάλου . . . [Ο απ. Παύλος]  σκόπιμα προκαλεί τους αντιπάλους του, οι οποίοι προσπαθούν να μετριάσουν το σκάνδαλο του σταυρού. Έτσι, ο «λόγος του σταυρού» είναι η αιχμή του δόρατος του μηνύματος του. Και επειδή ο απ. Παύλος κατανοεί ακόμα το σταυρό ως το πραγματικό, σκληρό όργανο εκτέλεσης, ως το όργανο της αιματηρής εκτέλεσης του Ιησού, είναι αδύνατον να αποσυνδέσουμε τα λόγια για το λυτρωτικό θάνατο του Χριστού ή το αίμα του Χριστού απ’ αυτόν το «λόγο του σταυρού». Η αιχμή του δόρατος δεν μπορεί να αποκοπεί από το δόρυ . . . Αντίθετα . . . ο απόστολος ποτέ δεν ξεχνά ότι ο Ιησούς δεν πέθανε ένα γαλήνιο θάνατο σαν το Σωκράτη με το κώνειο, ούτε «γέρων και πλήρης ημερών» σαν τους πατέρες της Παλαιάς Διαθήκης. Αντίθετα, πέθανε ως δούλος και κοινός εγκληματίας, στο ξύλο της αισχύνης. Ο Ιησούς του απ. Παύλου δεν πέθανε τον οποιοδήποτε θάνατο. Παραδόθηκε «υπέρ πάντων ημών» στο σταυρό, με τρόπο σκληρό και ποταπό.

Η θεολογική λογική της εποχής μας δείχνει σαφέστατα ότι η συγκεκριμένη μορφή του θανάτου του Χριστού, του ανθρώπου και του μεσσία, αντιπροσωπεύει ένα σκάνδαλο που οι άνθρωποι θα ήθελαν να μετριάσουν, να αφαιρέσουν ή να εξημερώσουν με οποιονδήποτε δυνατό τρόπο . . . Η περίσκεψη πάνω στη βίαιη πραγματικότητα της σταύρωσης ίσως μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε την οξεία έλλειψη ρεαλισμού που μπορεί να βρεθεί σε μεγάλο μέρος της θεολογίας και των κηρυγμάτων των ημερών μας.[7]

Εξάλλου, γιατί παραπονιούνται οι κριτικοί των ταινιών; Πρώτη φορά είδαν αίμα σε ταινία; Πολλές ταινίες πουλάνε τη βία χάριν της βίας. Σε άλλες όμως η βία είναι δικαιολογημένη διότι η απουσία της θα καταργούσε την ίδια την ιστορία. Η «Διάσωση του στρατιώτη Ryan», άλλη μια ταινία του Spielberg, έχει έναν παρόμοιο ωμό ρεαλισμό όταν παρουσιάζει τα γεγονότα της απόβασης στη Νορμανδία. Θα θεωρούσε κανείς ότι κατανοήσαμε το γεγονός της απόβασης αν αφαιρούνταν από τη σκηνή οι βόμβες, οι χειροβομβίδες, οι σφαίρες, ο τρόμος στα πρόσωπα των στρατιωτών και τα διαμελισμένα πτώματα; Θα έπειθε αυτό τους βετεράνους εκείνης της εποχής ότι ειπώθηκε η δική τους ιστορία; Θα ένιωθε με τον ίδιο τρόπο ο ακροατής να γίνεται βίωμα του ο στόχος του Spielberg, ότι δηλαδή η ελευθερία του παρόντος οφείλεται σε θυσίες του παρελθόντος; Δε θα ήταν κρίμα να αμεληθούν αυτές οι θυσίες ή να μετριαστούν ώστε να θεωρούνται σήμερα αμελητέες και αναίμακτες; Κι αν ο Gibson θέλει να φέρει ανθρώπους αντιμέτωπους με την πραγματικότητα της θυσίας του Χριστού σε όλη της την ένταση, αυτό δε σημαίνει ότι υπάρχει ψυχαναγκασμός. Ας απορρίψει τη θυσία του Χριστού ο άθεος ως ιστορικό ατύχημα, αλλά ας γνωρίζει τι απορρίπτει. Ναι, αυτή είναι η χριστιανική πίστη, μας συγκινεί ο σταυρός του Χριστού. Άλλοι ίσως δεν είδαν τίποτα εκεί, εμείς είδαμε και πιστέψαμε στην απίστευτη αγάπη Του.

Όλοι όσοι προωθούν την τέχνη μας λένε ότι η τέχνη, ακόμα κι όταν μας φαίνεται αποκρουστική, ανοίγει το μυαλό, καταστρέφει παλιές ιδέες, αντιλήψεις και προκαταλήψεις και μας δίνει νέα μάτια για να δούμε τον κόσμο διαφορετικά. Πόσες φορές μάλιστα νιώσαμε ότι βιαζόταν κάθε τι το ιερό στην πίστη μας στο όνομα αυτής της «τέχνης»; Ε, λοιπόν, μήπως ο κόσμος είχε συνηθίσει σ’ έναν Χριστό ωραιοποιημένο, ένα Χριστό δαμασμένο, ένα Χριστό που μπορεί να σβήσει μέσα στο πλήθος όλων των άλλων καλών ανθρώπων και ηθικών δασκάλων, ένα Χριστό άσχετο, ανίκανο να φέρει αναστάτωση στη ζωή τους; Γιατί όχι λίγη αναστάτωση στην ύπνωση του κόσμου μας;

4. Έχει η ταινία βαθύτερο νόημα ή είναι μόνο αίμα; Χωρίς να συμφωνώ με όλα, πρέπει να ομολογήσω ότι η ταινία περιέχει σημαντικά θεολογικά μηνύματα. Δεν έχουμε απλή περι­γρα­φή των γεγονότων αλλά και θεολογική ερμηνεία των. Συνδέεται με εντυπωσιακό τρόπο ο Κήπος της Γεθσημανή με την Εδέμ και με τον πειρασμό του διαβόλου στην έρημο. Η πα­ρου­σία του διαβόλου σε όλη την ταινία, αν και αιφνιδιάζει, είναι σύμφωνη με τα Βιβλικά κεί­με­να (βλ. Γεν. 3:25, Ματ. 4:1-11, Ρωμ. 16:20, Ιω. 13:27, Λουκ. 22:3, 31, Εβρ. 2:14, Α΄ Ιω. 3:8, 10, Απ. 12:9, Ιω. 8:44). Μπορεί να μην υπάρχει δήλωση της θεότητας του Χριστού, υπάρχει όμως ο υπαινιγμός της. Οι συνδέσεις των παθών με άλλα σημεία της ζωής του Χριστού δείχνουν με εντυπωσιακό τρόπο ότι το Δείπνο του Κυρίου, το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών, η διδασκαλία του Χριστού, το μή­νυ­μα της αγάπης . . . όλ’ αυτά που ο χριστιανισμός διδάσκει, δεν είναι σκέτες διδασκαλίες, αλλά σχετίζονται άμεσα με το πάθος Του. Ο σταυρός παρου­σιά­ζεται όχι μόνο ως ιστορικό γε­γονός αλλά και ως θεολογικό, πνευματικό γεγονός. Η παρουσίαση της ανάστασης είναι λιτή και σύντομη αλλά καταπληκτική. Όλ’ αυτά και πολλά άλλα συνιστούν την ταινία ως πραγματικά αξιόλογη. Ναι, θα έλπιζε κανείς να δει τον αντικαταστατικό χαρακτήρα της σταυρικής θυσίας πιο καθαρά αλλά κανείς δεν περιμένει από μια ταινία να παρουσιάσει όλα τα μηνύ­μα­τα της Καινής Διαθήκης στην εντέλεια. Γι’ αυτό εξάλλου έχουμε τέσσερα Ευαγγέλια και όχι μόνο ένα, επειδή το γεγονός του Χριστού είναι πολυσήμαντο. Κανείς δεν κατηγορεί το Ματθαίο που δεν περιέχει όλα τα νοήματα του Ιωάννη. Και ούτε είναι δίκαιο να κρίνει κανείς ένα έργο επειδή δεν περιέχει τα πάντα. Ούτε είδα το έργο να διεκδικεί κάποια θεοπνευστία που να αντικαθιστά τα Ευαγγέλια. Το ερώτημα είναι αν αυτά που περιέχει αποδίδουν ορθά την ιστορία και την πίστη, και σ’ αυτό δύσκολα του βρίσκεις ψεγάδι.

5. Προωθεί η ταινία τον Καθολικισμό; Είναι γνωστό ότι ο Gibson και ο Caviezel είναι Καθολικοί και αναμφίβολα επηρεασμένοι από τα δόγματα του Καθολικισμού και από άλλες πηγές εκτός της Βίβλου.[8] Αυτό δε σημαίνει όμως ότι τα προωθεί στην ταινία του. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι το τελικό προϊόν δε φαίνεται να προωθεί με έντονο τρόπο κάποια Ρωμαιοκαθολική διδασκαλία. Ίσως το ύφασμα που λαμβάνει η Μαρία παραπέμπει σε ιερή σινδώνη. Είναι κάπως ύποπτο ότι όλοι οι μαθητές αποκαλούν τη Μαρία «Μητέρα», αλλά αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως απλός σεβασμός, συμβατός με τη Βίβλο (βλ. Λουκ. 1:42^α). Ναι, η μητέρα του Χριστού είναι παρούσα σε πολύ περισσότερα σημεία απ’ ό,τι βρίσκουμε στα Ευαγγέλια, αλλά πουθενά δεν έχει κανείς την αίσθηση ότι αυτή είναι η πρωταγωνίστρια του θείου δράματος – εξάλλου δίπλα της είναι σχεδόν πάντα η Μαγδαληνή και ο Ιωάννης. Ναι, ο σταυρός συνδέεται με το Δείπνο, αλλά δεν προωθείται η ιδέα ότι η Θεία Ευχαριστία επαναλαμβάνει τη θυσία του σταυρού. Συνεπώς, ο όποιος Καθολικισμός είναι σχετικά συγκρατημένος.

6. Προωθείται η «εικόνα» εις βάρος του Λόγου; Η αντίρρηση μερικών είναι ότι εδώ η εικόνα, το «είδωλο» της όρασης, αντικαθιστά την ακοή του Λόγου και ότι με αυτόν τον τρόπο προωθείται η ειδωλολατρία. Ειδωλολατρία όμως δεν είναι να πλάθεις έργα τέχνης, ειδωλολατρία είναι να λατρεύεις τα έργα των χειρών σου. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η ταινία αυτή λέει την τελευταία λέξη σχετικά με το Χριστό και ότι αυτό πλέον οριοθετεί την αντίληψη μας για Κείνον. Η ταινία είναι αυτό που είναι: η προσπάθεια μερικών ανθρώπων να απεικονίσουν με μεγάλο βαθμό πιστότητας ένα ιστορικό γεγονός. Ας μην ξεχνάμε ότι η δημιουργία ταινιών περί Χριστού δεν είναι εφεύρημα του Gibson. Πολλοί έκαναν παρόμοιες προσπάθειες στο παρελθόν, με διάφορα κίνητρα, με αποτέλεσμα ο Χριστός να παρουσιάζεται ποικιλότροπα: ηθικός δάσκαλος, επαναστάτης, υπαρξιστής, superstar, ακόμα και αμαρτωλός που υποκύπτει σε πειρασμούς. Τέτοιες προσπάθειες δεν έγιναν μόνο μέσω ταινιών αλλά και μέσω βιβλίων όπου εκφραζόταν η αναζήτηση του ιστορικού Ιησού (Reimarus, Strauss, Renan, Schweitzer, κ.λπ.). Λαμβάνοντας αυτά τα δεδομένα υπόψη, η ταινία αυτή, όχι μόνο δεν είναι «εικονολατρική», είναι εικονοκλαστική. Συντρίβει παλιές εικόνες και καλεί σε αναθεώρηση τους. Και πάλι, αυτό δεν είναι η τελευταία λέξη. Η ιστορία είναι μια διαρκής πορεία συντριβής των ειδώλων μας μέχρι την ημέρα που θα Τον δούμε πρόσωπο προς πρόσωπο. Έως τότε, όλοι αναγνωρίζουμε ότι βλέπουμε «ως εν κατόπτρω, αινιγματωδώς». Απλά μερικά «κάτοπτρα» είναι καλύτερα από άλλα.

7. Μπορούν να δουν αυτήν την ταινία τα παιδιά; Παραπονιούνται πολλοί ότι η βιαιότητα της ταινίας την κάνει απαγορευτική για τα παιδιά.[9] Όντως, για όσους έχουν συνηθίσει σε παλιές ταινίες που προβάλλονται τη Μεγάλη Εβδομάδα για να τις βλέπουν (μόνο!) τα παιδιά, αυτή η ταινία θα είναι μια απογοήτευση. Αυτό όμως δε λέει κάτι για τις αντιλήψεις που έχουν φωλιάσει στην κοινωνική συνείδηση των ημερών μας; Ότι δηλαδή, οι ιστορίες για τον Χριστό είναι παιδικές ιστοριούλες; Αλήθεια, θα ρωτούσα τους παραπονούμενους, αν ζούσαν στην εποχή του Χριστού, θα είχαν θεωρήσει το θέαμα της σταύρωσης καλό για τα παιδιά τους; Αν όχι, γιατί τα βάζουν με μια ταινία που λεει τα πράγματα όπως έγιναν;

Στην Ελλάδα η ταινία έχει απαγορευτεί για παιδιά κάτω των δεκαεπτά ετών. Όμως επειδή υπάρχουν και τα βίντεο, καλό είναι να έχει δει την ταινία πρώτα ο γονιός και ύστερα να αποφασίσει για το παιδί του. Αν επιτρέψει στο παιδί του να τη δει, θα πρέπει να είναι δίπλα για να το βοηθά να την ερμηνεύσει με τον ορθό τρόπο.

8. Μπορεί η ταινία να παίξει ευαγγελιστικό ρόλο; Διαβάζοντας ορισμένες κριτικές από δημοσιογράφους, βλέπω ότι ο κάθε άνθρωπος ερμηνεύει όπως ο ίδιος καταλαβαίνει. Αν δεν έχει γνώση της Γραφής ίσως να του διαφύγουν πολλά. Άρα λοιπόν, η ταινία από μόνη της μάλλον δεν είναι επαρκής. Δημιουργεί όμως ένα νέο σημείο αναφοράς που μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων με τους συνανθρώπους μας.

Αναφέρω τη δική μου εμπειρία βλέποντας την ταινία. Ένα από τα σημεία που κάνουν εντύπωση είναι ότι συνήθως ο όχλος είτε χλευάζει, είτε υβρίζει το Χριστό. Όμως, μέσα σε κάθε τέτοια σκηνή, το διαπεραστικό βλέμμα του Ιησού πέφτει σ’ ένα άτομο, το οποίο χαμηλώνει το βλέμμα. Ένιωσα στον κινηματογράφο ότι το ίδιο σενάριο επαναλαμβανόταν σήμερα. Από δεξιά μου μια κυρία αντέδρασε στη βία λέγοντας «αν ήξερα ότι θα είναι έτσι δε θα ερχόμουν», ενώ από αριστερά μου άκουσα ένα νέο να λεει καυχησιάρικα στους φίλους του, «ε, σιγά το πράγμα!». Αλλά εδώ, όπως και παντού αλλού στη ζωή, μπορεί κανείς να ελπίζει και να προσεύχεται ότι θα υπάρξουν κάποιοι που αργά ή γρήγορα θα νιώσουν επάνω τους το βλέμμα του πραγματικού Ιησού και θα χαμηλώσουν το δικό τους βλέμμα.

---

[1] Μια αραμαϊκή φράση, η οποία υπάρχει και στα Ευαγγέλια, δε μεταφράστηκε, προφανώς για να μη θίξει τον εβραϊκό λαό.

[2]Martin Hengel, Crucifixion (Philadelphia: Fortress Press, 1977), 25.

[3] Hengel, Crucifixion, 31-32.

[4] Hengel, Crucifixion, 87.

[5] Βλ. «Η Ιεραρχία παρακολούθησε τα Πάθη του Χριστού», Το Βήμα (26 Φεβρουαρίου, 2004), Α30.

[6] Hengel, Crucifixion, 38.

[7] Hengel, Crucifixion, 89-90.

[8] Βλ. σχετική κριτική των Richard J. Bennett και J. Virgil Dunbar, “The Passion of Christ”: Mel Gibson’s Vivid Deception,” στην ιστοσελίδα www.bereanbeacon.org. Οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι ο Gibson επηρεάστηκε από το έργο της Anne Catherine Emmerich, The Dolorous Passion of Our Lord Jesus Christ. Δεν είμαι σε θέση να αμφισβητήσω την επιρροή άλλων πηγών στη δημιουργία της ταινίας. Όμως εκείνο που μετράει είναι το τελικό αποτέλεσμα, το οποίο (λαμβανομένης υπόψη της ποιητικής αδείας) φαίνεται να είναι αρκετά πιστό στην ιστορία.

[9] Βλ. Βένα Γεωργακοπούλου, «Τα Πάθη βάφτηκαν κόκκινα», Ελευθεροτυπία, (26 Φεβρουαρίου, 2004), σελ. 32.